عوامل عذاب‌های برزخی (قرآن)از ديدگاه قرآن و روایات، برزخ و قبر يک چيز است که گاهي از آن به عالم قبر و گاهي از آن به عالم برزخ ياد مي شود. برخی آیات به عذاب گناهکاران و کافران در برزخ اشاره داشته و عوامل عذاب‌های برزخی را معرفی نموده است. ۱ - استکباراستکبار ظالمان نسبت به آیات خداوند، عامل ابتلای آنان به عذابی اهانت آمیز در برزخ: ومن اظـلم ممن افتری علی الله کذبا... ولو تری اذ الظـلمون فی غمرت الموت والملـئکة باسطوا ایدیهم اخرجوا انفسکم الیوم تجزون عذاب الهون بما کنتم تقولون علی الله غیر الحق وکنتم عن ءایـته تستکبرون. «چه کسی ستمکارتر است از کسی که دروغی به خدا ببندد، یا بگوید: «بر من، وحی فرستاده شده»، در حالی که به او وحی نشده است، و کسی که بگوید: «من نیز همانند آنچه خدا نازل کرده است، نازل می‌کنم»؟! و اگر ببینی هنگامی که (این) ظالمان در شداید مرگ فرو رفته‌اند، و فرشتگان دستها را گشوده، به آنان می‌گویند: «جان خود را خارج سازید! امروز در برابر دروغ هایی که به خدا بستید و نسبت به آیات او تکبر ورزیدید، مجازات خوار کننده‌ای خواهید دید»! (به حال آنها تاسف خواهی خورد)». مقصود از «الیوم» زمان مرگ و پس از آن است. ۲ - افتراافترا به خدا، موجب عذاب اهانت آمیز و خفت بار برای ظالمان در عالم برزخ: ومن اظـلم ممن افتری علی الله کذبا او قال اوحی الی ولم یوح الیه شیء ومن قال سانزل مثل مآ انزل الله ولو تری اذ الظـلمون فی غمرت الموت والملـئکة باسطوا ایدیهم اخرجوا انفسکم الیوم تجزون عذاب الهون بما کنتم تقولون علی الله غیر الحق... «چه کسی ستمکارتر است از کسی که دروغی به خدا ببندد، یا بگوید: «بر من، وحی فرستاده شده»، در حالی که به او وحی نشده است، و کسی که بگوید: «من نیز همانند آنچه خدا نازل کرده است، نازل می‌کنم»؟! و اگر ببینی هنگامی که (این) ظالمان در شداید مرگ فرو رفته‌اند، و فرشتگان دستها را گشوده، به آنان می‌گویند: «جان خود را خارج سازید! امروز در برابر دروغ هایی که به خدا بستید ...». ۳ - پیروی رهبران باطلپیروی از رهبران باطل عامل عذاب برزخی: قال نوح رب انهم عصونی واتبعوا من لم یزده ماله وولده الا خسارا• مما خطیــتهم اغرقوا فادخلوا نارا فلم یجدوا لهم من دون الله انصارا. «نوح (بعد از نومیدی از هدایت آنان) گفت: «پروردگارا! آنها نافرمانی من کردند و از کسانی پیروی نمودند که اموال و فرزندانشان چیزی جز زیانکاری بر آنها نیفزوده است! • ... (آری، سرانجام) همگی بخاطر گناهانشان غرق شدند و در آتش دوزخ وارد گشتند، و جز خدا یاورانی برای خود نیافتند!». ۴ - تکذیبتکذیبگری، سبب گرفتاری به عذاب با آب داغ و جوشان در برزخ: واما ان کان من المکذبین الضالین• فنزل من حمیم. «اما اگر او از تکذیب کنندگان گمراه باشد،• با آب جوشان دوزخ از او پذیرایی می‌شوید!». ۵ - عصیانعصیانگری و لغزش، موجب دچار شدن به عذاب برزخی: قال نوح رب انهم عصونی واتبعوا من لم یزده ماله وولده الا خسارا• مما خطیــتهم اغرقوا فادخلوا نارا فلم یجدوا لهم من دون الله انصارا. «نوح (بعد از نومیدی از هدایت آنان) گفت: «پروردگارا! آنها نافرمانی من کردند و از کسانی پیروی نمودند که اموال و فرزندانشان چیزی جز زیانکاری بر آنها نیفزوده است! • ... (آری، سرانجام) همگی بخاطر گناهانشان غرق شدند و در آتش دوزخ وارد گشتند، و جز خدا یاورانی برای خود نیافتند!». ۶ - غفلت از یاد خدارویگردانی از یاد خدا، عامل عذاب برزخی: ومن اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکا ونحشره یوم القیـمة اعمی. «و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم!». مقصود از «معیشة ضنکا» عذاب قبر است. ۷ - گمراهیگمراهی انسان، باعث عذاب برزخی: واما ان کان من المکذبین الضالین• فنزل من حمیم. «اما اگر او از تکذیب کنندگان گمراه باشد،• با آب جوشان دوزخ از او پذیرایی می‌شوید!». بنا بر روایت وارده از امام صادق علیه‌السّلام که در ذیل آیه ذکر شده، مقصود از «فنزل من حمیم» آب داغ و جوشان برای گمراهان، در قبر است. ۸ - پانویس۹ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۲۰۳، برگرفته از مقاله «عوامل عذاب‌های برزخی». |